Ելակ

Ելակի պտուղները պարունակում են մարդու օրգանիզմի համար դյուրամարսշաքարներ 8-11%, օրգանական թթուներ` 1-1.5%, վիտամին A, C, երկաթիհանքային աղեր, ֆոսֆոր, կալիում, կալցիում և արոմատիկ նյութեր: Ելակըօգտագործում են թարմ և վերամշակված ձևով: Պտուղների և հատապտուղներիմեջ ամենից շատ երկաթ պարունակում է ելակը: ժողովրդական բժշկությանմեջ ելակը օգտագործում են գաստրիտների, ստամոքսի խոցի, շաքարախտի,երիկամային և լյարդի քարերի ժամանակ: Ելակը արժեքավոր էսակավարյունության դեմ: Ելակից պատրաստում են մուրաբաներ, ջեմեր,պովիդլո, ալկոհոլային և ոչ ալկոհոլային խմիչքներ: Այն դրական է ազդումերեխաների զարգացման վրա:

Ելակը պտղաբերման շրջան է մտնում տնկման երկրորդ տարվանից և 1 հեկտարից կարելի է ստանալ 60-70ց բերք: Ելակը բազմամյա խոտաբույս է: Ելակի տերևները միջինը ապրում են 60-70 օր: Ամենաակտիվտերևագոյացումը ընթանում է մինչև ծաղկումը: Պտղաբերման շրջանում տերևագոյացումը դանդաղում է, այնտերևները, որոնք առաջացել են պտղաբերումից հետո, ապրում են 70-80 օր և ոչնչանում են ուշ աշնանը:Սեպտեմբեր ամսվա վերջում առաջացած տերևները ձմեռում են: Արտադրական տնկարկներում ելակը միևնույնտեղում բարձր բերք է ապահովում 2-3 տարի: Ելակը կարելի է մշակել առանձին հողամասերում և երիտասարդայգիների միջշարային տարածություններում: Ելակի համար պետք է ընտրել հարթ տարածքներ, որոնք ունենհարավային դիրքադրություն: Ելակը կարելի է մշակել բոլոր տիպի հողերում, բացի ճահճուտ հողերի, մշակությանհամար ընտրված հողամասը պետք է ապահոված լինի ոռոգման ջրով: Ելակը լավ է աճում բավարարխոնավությամբ ապահովված, բերրի, օդաթափանց, փուխր հողերում: Հողամասը պետք է վարակված չլինիկոճղարմատավոր մոլախոտերով: Լավ նախորդներ կարող են լինել շարահերկ մշակաբույսերը և բազմամյաբակլազգի խոտաբույսերը: Աշնանը հողը պետք է փորել 30-35սմ խորությամբ` հողից հեռացնելով մոլախոտերիկոճղարմատները: Ելակի համար նախատեսված դաշտը պետք է պարարտացնել գոմաղբով` 4-5կգ/մ2 նորմայով:Ելակի բազմացման հիմնական եղանակը հանդիսանում է բեխիկներով բազմացումը: Ելակի յուրաքանչյուր թուփկարող է կազմակերպել միջին հաշվով մինչև 20-25 բեխիկ` յուրաքանչյուր բեխիկի վրա առաջացնելով 4-5 հատդուստր բույս: Սածիլների մթերման ժամանակ առավելությունը պետք է տալ բեխիկների 1-2 ճյուղավորությանվրա առաջացած դուստր բույսերին:

Կան ելակի սորտեր, որոնք բազմացվում են թփի կիսման միջոցով: Տնկումները պետք է կատարել ինչպեսգարնանը, այնպես էլ` աշնանը: Մեկ գծանի մշակության դեպքում շարքը շարքից պետք է լինի 60-70սմ, բույսըբույսից` 20-25սմ: Գարնան տնկումները պետք է սկսել մարտի կեսերին և ավարտել մինչև ապրիլի 15-20-ը:Աշնան տնկումները պետք է կատարել սեպտեմբերի սկզբից մինչև հոկտեմբերի կեսը: Տնկման համար ընտրվածսածիլները պետք է լինեն առողջ, ունենան 2-3 լավ զարգացած տերև, տերևակոթուն և փնջային արմատներ`մինչև 5-7սմ երկարությամբ: Տնկելուց առաջ պատրաստում են փոքրիկ փոսեր, սածիլի արմատները փոսումտեղավորելուց հետո լցնում են հող և ձեռքով սեղմում: Սածիլումից հետո դաշտը ջրում են. 1 դույլ ջրով ջրում են15-20 բույս: Սածիլումից հետո դաշտը պետք է մուլչապատել 3-5սմ այրված գոմաղբով, թեփով` 3-5սմ շերտով:

Ելակի տնկարկների խնամքի և վեգետացիայի ամբողջ ընթացքում միջշարային տարածություններըպետք է պահել մաքուր վիճակում, հաճախակի փխրեցնել և ապահովել խոնավությամբ: Տարվաընթացքում ելակը պետք է ջրել 10-16 անգամ: Քաղհան փխրեցումները կատարում են 4-6 անգամ: Կարևորնշանակություն ունի մուլչապատումը, որը բույսերի աճի և զարգացման համար ստեղծում է բարենպաստպայմաններ, կրճատելով ջրումների թիվը: Ամեն բերքահավաքից հետո անհրաժեշտ է դաշտը ջրել: Այնտարածքները, որոնք նախատեսված չեն սածիլ ստանալու համար, անհրաժեշտ է մաքրել` պարբերաբարհեռացնելով առաջացած բեխիկները, որոնք ավելորդ սննդանյութեր են ծախսում և իջեցնում բերքատվությունը:Մշակության մեջ տարածված սորտերը լինում են մանրապտուղ և խոշորապտուղ, բազմանում են բեխիկներով ևսերմերով: Սորտերի գերակշռող մասն ունեն կարմրագույն պտուղներ, կան նաև սպիտակ և դեղնավուն: Շատտարածված սորտեր են` Ադա, Դրուժբա, Գորա, Ռեդ, Ռիչ և այլն: Ելակի պտուղների հասունացումը կարելի էարագացնել 20-25 օրով` դրանք պոլիէթիլենային թաղանթների տակ մշակելով: